Etkinliğin Amacı
Günümüzde sosyal bilimlerde araştırma yöntemleri, bir yandan akademik dergi ve veri tabanı sayısının artmasıyla çeşitlenirken, diğer yandan teknolojik gelişmeler, dijitalleşme ve veri kaynaklarının çoğalmasıyla önemli bir dönüşüm geçirmektedir. Bu dönüşüm, nitel yöntemlerin –özellikle belgelerin, toplumsal olayların, temsillerin, duyguların ve söylemlerin analizinde kullanılanların– yeniden değerlendirilmesini gerektirir. Ayrıca, bu yöntemlerin dijital veriyle bütünleştirilmesi kaçınılmaz hale gelmiştir. Sınırlı genellenebilirlik ve araştırmacı yanlılığı gibi zorluklara rağmen, bu yöntemler insan merkezli derinlemesine içgörüler sunar; bağlamsal derinlik ve bütünsel perspektifler sağlar. Bu bağlamda, farklı nitel yaklaşımlar giderek daha fazla görünürlük kazanmıştır. Örneğin, sosyal medya içerik analizi, dijital platformlarda üretilen söylemlerin yapısal ve simgesel çözümlemesine olanak tanırken; duygu analizi, metinlerdeki tutum ve duyguların bilgisayar destekli olarak analiz edilmesini sağlar. Doküman analizi, söylem çözümlemesi ve göstergebilim gibi geleneksel yöntemler ise sosyal bilimlerde veri analizine katkı sağlamayı sürdürmekte, dijital içeriklerle etkileşimli biçimde yeniden yorumlanarak karmaşık toplumsal örüntülerin çözümlenmesinde hibrit yaklaşımlara dönüşmektedir (Bowen, 2009; Bryda & Costa, 2023; Lim, 2024; Toker, 2022).
Türkiye'de sosyal bilimler alanında yürütülen araştırmaların metodolojik sınırlılıkları, alanın gelişimini engelleyen temel yapısal sorunlar arasında öne çıkmaktadır (Maral, 2024). Yüksek etki değerine sahip uluslararası dergilerde ise daha nitelikli ve yoğun metodolojij kullanımı göze çarpmaktadır. Sosyal bilimler alanında üst düzey dergilerde yayın yapabilmek, açık ve anlaşılır bir dilin yanı sıra doğru tanımlanmış ve iyi yapılandırılmış yöntem bölümlerine sahip olmayı gerektirir (Katsanidou vd., 2016). Bu nedenle nitel yöntemlerin çeşitliliğini ve dijital içeriklerin sunduğu olanakları görünür kılmak, böylece akademik üretimde yenilikçi bakış açılarının gelişimine katkı sağlamak, önemli bir gereklilik olarak gözükmektedir. Bu etkinlik, sosyal bilimler alanında çalışan akademisyenlerin ve araştırmacıların, güncel nitel araştırma yaklaşımları ile dijital içerik analiz yöntemlerine ilişkin farkındalık kazanmalarını amaçlamaktadır. Etkinliğin temel hedefi, katılımcılara akademik yayın süreçlerinde sıklıkla karşılaşılan metodolojik eksiklikleri tanıtmak; onları genel anlamda nitel araştırma, spesifik bağlamda ise söylem analizi, göstergebilim analizi, sosyal medya içerik analizi, duygu analizi, doküman analizi, dijital araştırma teknikleri gibi yeni nesil araştırma araç ve yöntemleri hakkında bilgilendirmektir.
Bu sayede katılımcıların bireysel araştırma yaklaşımlarını gözden geçirmeleri ve zamanla kurumlarındaki akademik çalışmalara katkı sunabilecek bir perspektif geliştirmeleri teşvik edilebilir.
Etkinlik kısa süreli bir program olduğu için içerikte yer alan yöntemlerin kapsamlı biçimde öğretilmesinden ziyade, tanıtılması ve kavramsal düzeyde ele alınması öncelenmiştir. Katılımcıların etkinlik sonrasında bu yöntemlerle ilgili daha derinleşmiş çalışmalara yönelmeleri, kendi disiplinlerine uygun metodolojik araçları bilinçli bir şekilde seçebilmeleri beklenmektedir.
Etkinliğin Kapsamı
Bu etkinlik, sosyal bilimlerde uluslararası alanda giderek daha yaygın şekilde kullanılan, ancak Türkiye'de sınırlı düzeyde tanınan bazı güncel yöntem ve tekniklerin tanıtımına odaklanmaktadır. Araştırma süreçlerinde yöntem seçimi, hem bilimsel niteliği hem de çalışmanın yayın sürecine kabulünü doğrudan etkileyen kritik bir unsur olduğundan, program kapsamında katılımcıların alternatif yöntemsel araçlara dair temel bilgi edinmeleri amaçlanmaktadır.
Etkinlik içeriği, ön çalışma olarak yürütülen bir literatür taramasına (Aziz, 2010; Druckman & Donohue, 2020; Sithole, 2025; Yıldırım, 2005) dayanmaktadır. Yüksek atıf alan ve saygın dergilerde yayımlanmış çalışmalar incelenerek, sosyal bilimlerde yaygın olarak kullanılan analiz teknikleri belirlenmiş; ayrıca daha önceki iki başvuruda alınan hakem geribildirimleri dikkate alınarak içerik geliştirilmiştir. Bu sayede katılımcılara hem kuramsal hem de uygulamaya dönük bütüncül bir vizyon sunulması hedeflenmiştir.
Etkinlikte ele alınacak yöntemlerin, Qualitative Research, American Behavioral Scientist, New Media & Society, Journal of Mixed Methods Research, Digital Sociology, Computational Social Science, Information, Communication & Society, Qualitative Inquiry ve Quantitative Science Studies (QSS) gibi yüksek etki değerine sahip, alanın önde gelen dergilerinde sıklıkla kullanıldığı gözlemlenmektedir. Bu dergiler, özellikle güçlü kuramsal çerçevelerle desteklenmiş, teknik açıdan yetkin ve yenilikçi metodolojik yaklaşımlara öncelik vermektedir. Bu durum, nitel yöntemlerin güncel versiyonlarına hâkimiyetin akademik yayın başarısı açısından önemli bir yetkinlik alanı olduğunu ortaya koymaktadır.
Doküman analizi, söylem çözümlemesi ve göstergebilimsel analiz gibi klasik yöntemler, metinsel ve simgesel verilerin bağlamsal düzeyde derinlemesine incelenmesini sağlayarak, toplumsal yapılar ile kültürel temsillerin çok katmanlı biçimde analizine imkân sunmaktadır. Buna karşın, sosyal medya içerik analizi ve duygu analizi gibi dijital temelli yaklaşımlar, büyük hacimli, dinamik ve çok aktörlü veri kümelerinin sistematik biçimde çözümlenmesini mümkün kılmakta ve güncel toplumsal eğilimlerin izlenmesi açısından güçlü analitik araçlar sağlamaktadır. Bu nedenle, beş farklı yöntemin birlikte sunulması, katılımcılara hem yöntemsel çeşitlilik hem de dijital çağın gerektirdiği becerileri kazandırma açısından anlamlıdır.
Türkiye’deki sosyal bilim araştırmalarına yönelik eleştirilerde sıklıkla vurgulanan sınırlı yöntemsel repertuvar ve güncel teknik bilgi eksikliği dikkate alındığında, bu yöntemlerin tanıtımı yalnızca içerik zenginliği sağlamakla kalmayıp, aynı zamanda akademik kapasitenin gelişimine katkı sunan stratejik bir tercih olarak değerlendirilmelidir. Etkinliğin kısa süreli ve farkındalık temelli yapısı doğrultusunda, katılımcıların yöntemsel farklılıklar hakkında bilgi sahibi olmaları ve bunları kendi araştırmalarına nasıl entegre edebileceklerine dair farkındalık geliştirmeleri amaçlanmaktadır. Böylece yalnızca mevcut bilgi düzeylerini artırmakla kalmayacak, aynı zamanda ulusal ve uluslararası yayın ortamlarında daha yetkin ve rekabetçi bir konum elde etme potansiyeline sahip olacaklardır.
Bu doğrultuda, önerilen etkinliğin kısa süreli, düşük bütçeli ve çevrim içi formatta tasarlanması, fayda-maliyet açısından önemli avantajlar sunmaktadır. Fiziksel altyapı, ulaşım ve konaklama gibi gider kalemleri ortadan kalkarken; kuramsal ve kavramsal farkındalık odaklı yapı, bu format için uygun bir içerik zemini oluşturmaktadır. Özellikle tanıtım ve bilgilendirme temelli etkinliklerde çevrim içi format, geniş katılım ve erişilebilirlik açısından da önemli fırsatlar sunmaktadır. Ayrıca bu etkinlik, gelecekte planlanacak daha kapsamlı ve uygulama ağırlıklı programlar için hazırlık ve teşvik işlevi görecektir.
Etkinlik İçeriği
Etkinliğin kapsamı aşağıdaki konu başlıkları doğrultusunda şekillenmiştir:
© PARSKASOFT Tüm Hakları Saklıdır